Αετός της Ηπείρου

Πύρρος, ο βασιλιάς των Μολοσσών, ο “Αετός της Ηπείρου” όπως ονομάστηκε! Ένας ηγέτης θρύλος, που έκανε την Ήπειρο γνωστή σε όσους δεν την ήξεραν, γνωστή και για την πολεμική της αρετή!
Ήταν γιος του Αιακίδη και της Φθίας (318-272 πΧ). Όταν ο πατέρας του ο Αικίδης εκθρονίστηκε, έμπιστοί του φυγάδευσαν τον μόλις δύο ετών Πύρρο στην Αυλή του Ιλλυριού βασιλιά των Ταυλαντίων Γλαυκία. Εκεί μεγάλωσε με ιδιαίτερη στοργή από τον Γλαυκία και το 306/307 πΧ αποκαταστάθηκε στον θρόνο του. Το 302 όμως διώχθηκε εκ νέου από τον θρόνο και έτσι αναγκάστηκε να καταφύγει στον Δημήτριο τον Πολιορκητή ο οποίος έιχε νυμφεφθεί την αδερφή του Δηιδάμεια. Το 301 πΧ ο Πύρρος πήρε μέρος στη Μάχη της Ιψού στο πλευρό του γαμπρού του και έτσι στάλθηκε στη συνέχεια όμηρος στην Αυλή του Πτολεμαίου Ά Σωτήρος στην Αλεξάνδρεια. Σύντομα όμως έγινε φίλος με τον Πτολεμαίο, ο οποίος μάλιστα του έδωσε για σύζυγο την κόρη του Αντιγόνη η οποία βοήθησε στη συνέχεια τον Πύρρο να ανακτήσει και πάλι τον θρόνο του το 297 πΧ. Ο Πύρρος έγινε αρχικά συμβασιλέας του ξαδέλφου του Νεοπτολέμου Β’, τον οποίο ένα τμήμα του στρατού του Αιακίδη είχε ανεβάσει στο θρόνο. Λίγο αργότερα όμως, ο Πύρρος φόνευσε τον Νεοπτόλεμο και έτσι έμεινε ο μόνος άρχοντας.

Το 295 π πήρε για δεύτερη σύζυγο την κόρη του τυράννου των Συρακουσών Αξαθοκλέους, Λάνασσα, λίγο μετά τον θάνατο της πρώτης του συζύγου και μαζί με αυτή πήρε ως γαμήλιο δώρο τη Λευκάδα και την Κέρκυρα. Το 294 όμως επωφελήθηκε από την δυναστική έριδα μεταξύ του Αλεξάνδρου Ε’ και του αδελφού του Αντιπάτρου για τον μακεδονικό θρόνο. Πήρε το μέρος του πρώτου και κέρδισε τις παραμεθόριες περιοχές της Παραναίας και της Τυμφαίας, την περιοχή της Αμβρακίας, την Αμφιλοχία και την Ακαρνανία. Το 288 ο Πύρρος συνασπίστηκε με τον Λυσίμαχο κατά του Δημητρίου του Πολιορκητή και από κοινού εισέβαλαν στην Μακεδονία. Αφού επικράτησαν, μοίρασαν το μακεδονικό κράτος και ο Πύρρος πήρε την Θεσσαλία και το δυτικό τμήμα του κράτους του Δημητρίου, ανακηρύχθηκε βασιλιάς των Μολοσσών και των Μακεδόνων. Σταδιακά προσπάθησε να επεκτείνει το κράτος του προς τι νότο και, όταν συμμάχησε με τον Αντίγονο Γονατά, αυτομάτως ήλθε σε ρήξη με τον αντίπαλο του τελευταίου, και πρώην σύμμαχό του Λυσίμαχο. Έτσι, το 284 πΧ ο Λυσίμαχοσ, έχοντας με το μέρος του τον μακεδονικό στρατό, πήρε πίσω τα μακεδονικά και θεσσαλικά εδάφη και περιόρισε τον Πύρρο στην Ήπειρο. Όμως η επικράτεια του Πύρρου εκείνη την εποχή εκτεινόταν από την Επίδαμνο μέχρι και τον Κορινθιακό Κόλπο.

Ο Πύρρος φιλοδοξούσε να επεκτείνει το κράτος του προς τη δύση, όπως ακριβώς είχε κάνει ο ξάδελφος του Μέγας Αλέξανδρος προς την ανατολή. Για τον λόγο αυτό δέχθηκε τις προτάσεις των Ταραντίνων πρέσβεων, που είχαν πάει στην Ήπειρο για να ζητήσουν την σύμπραξη των Ηπειρωτών στον αγώνα των Ελλήνων της Δύσης εναντίον της Ρώμης το 281 πΧ. Το δικαίωμα στα εδάφη της Σικελίας, ο Πύρρος το απέκτησε όταν παντρεύτηκε την Λάνασσα. Στα σχέδιά του αυτά ενθαρρύνθηκε από χρησμούς των ιερών της Δωδώνης και των Δελφών και ενισχύθηκε επίσης από τους βασιλείς των κρατών της Ανατολής όπως ο Πτολεμαίος Κεραυνός, ο Αντίγονος Γονατάς και ο Αντίοχος, οι οποίοι όμως επιθυμούσαν να απομακρύνουν τον Πύρρο από τον ελληνικό χώρο.

Την άνοιξη του 280πΧ ο Πύρρος δια περαιώθηκε στην Ιταλία ακολουθούμενος από βαρύ πεζικό 20.000 ανδρών, 3.000 ιπέων, 20 ελεφάντων, 2000 τοξοτών και 500 σφενδονηστών. Εκεί έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους Ταραντίνους, οι οποίοι έκοψαν προς τιμήν του νομίσματα. Σύντομα όμως ήρθαν και πάλι οι προστριβές, επειδή οι Ταραντίνοι δεν θέλησαν να υποβληθούν σε θυσίες προκειμένου να προετοιμαστούν για τον πόλεμο. Η σύγκρουση Ελλήνων και Ρωμαίων πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 280 πΧ στην Ηράκλεια, στον Κόλπο του Τάραντος. Νικητής αναδείχθηκε ο Πύρρος, ο οποίος, με την εφαρμογή του ευφυούς πολεμικού του σχεδίου, και τη χρήση πολεμικών ελεφάντων, κατατρόπωσε τους Ρωμαίους προκαλώντας του μεγάλες φθορές. Η νίκη αυτή όμως, που έμεινε στην ιστορία ως “Πύρρεια Νίκη”, δεν απέδωσε μεγάλα πλεονεκτήματα, διότι, παρά τις φθορές τους, οι Ρωμαίοι δεν υποχώρησαν στην στρατιωτική και διπλωματική πίεση του αντιπάλου τους και απέκρουσαν τις προτάσεις του απεσταλμένου του Κινέα. Ο Πύρρος εν τω μεταξύ είχε φθάσει έξω από τη Ρώμη αλλά αναγκάστηκε να υποχωρήσει στην Καμπανία για να διαχειμάσει.

Την άνοιξη του 279 πΧ, ο Πύρρος άρχισε τις εκστρατείες του στην Απουλία, την Λευκανία και την Βρεττία, τις οποίες σύντομα πήρε με το μέρος του. Η δεύτερη σύγκρουσή του με τους Ρωμαίους πραγματοποιήθηκε στο Άσκλο που οδήγησε σε μια νέα μεγάλη νίκη αλλά με αρκετές απώλειες.

Οι εντυπωσιακές επιτυχίες του Πύρρου στη νότια Ιταλία ανησύχησαν του Καρχιδονίους, που κατείχαν εδάφη στη δυτική Σικελλία. Ακόμη περισσότερο ανησύχησαν όταν πληροφορήθηκαν τις προτάσεις των Σικελιωτών να τους απαλλάξει ο Πύρρος από αυτούς. Το 279 λοιπόν, οι Καρχηδόνιοι έστειλαν τον Μάγωνα στην ρωμαϊκή Σύγκλητο για να προτείνει σύμπραξη κατά του Πύρρου. Οι προτάσεις των Καρχηδονίων απορρίφθηκαν αρχικά, ενώ παράλληλα γίνονταν διαπραγματεύσεις μεταξύ Πύρρου και Ρώμης. Τελικά, οι διαπραγματεύσεις απέβησαν άκαρπες, ενώ τελεσφόρησε η σύναψη ειρήνης Ρώμης – Καρχηδόνας. Σε απάντηση στις προτάσεις των Σικελιωτών, ο Πύρρος εξεστράτευσε στην Σικελία το φθινόπωρο του 278 και βάδισε θριαμβευτικά μέχρι τις Συρρακούσες. Εκεί διαχείμασε και προέβη στην οργάνωση του κράτους του οποίου είχε ανακυρηχθεί βασιλιάς. Τον επόμενο χρόνο απελευθέρωσε όλη τη Σικελία από τον καρχηδονιακό ζυγό (εκτός από το Λιλύβαιο) και περιόρισε σημαντικά την δύναμη των Μαμερτίνων. Για να νικήσει οριστικά τους καρχηδόνιους, θέλησε να εκστρατεύσει στην βόρειο Αφρική. Στο σχέδιο όμως αυτό αντιτάχθηκαν οι Σικελιώτεςς, που δεν ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν το υψηλό κόστος μιας τέτοιας επιχείρησης. Η σκληρή ως αντιμετώπιση του Πύρρου οδήγησε σε ρήξη των σχέσεών του με τους Σικελιώτες συμμάχους του και κατέληξε στην αποχώρησή του από την περιοχή και την επιστροφή του στον Τάραντα το 276 πΧ.
Κατά το διάστημα αυτό, της απουσίας του Πύρρου από τη Σικελία, οι Ρωμαίοι βρήκαν την ευκαιρία να αναδιοργανώσουν τον στρατό τους και να ανακαταλάβουν ορισμένες περιοχές. Η τρίτη σύγκρουση τους με τον στρατό του Πύρρου Πραγματοποιήθηκε το 275 πΧ στο Βενεβέντο και κατέληξε σε ήττα του Πύρρου και στην επιστροφή του στην Ήπειρο λίγους μήνες αργότερα. Άφησε όμως στον Τάραντα ένα τμήμα των δυνάμεων του υπό τον γιο του Έλενο, για να συνεχίσει τον αγώνα κατά της Ρώμης.

Μετά την επιστροφή του στην Ήπειρο, ο Πύρρος άρχισε να προετοιμάζεται για την σύγκρουση με τον Αντίγονο Γονατά, που είχε στον μεταξύ αναρτηθεί στον μακεδονικό θρόνο. Το 274 πΧ εισέβαλε στην Μακεδονία, όπου οι στρατιώτες του Αντιγόνου τάχθηκαν με το μέρος του. Η νίκη του οδήγησε στην προσάρτηση της Άνω Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Το 273 πΧ ο Πύρρος εξεστράτευσε μαζί με τους γιούς του, καθώς και τον Έλενο που είχε ανακληθεί από τον Τάραντα, στην Πελοπόννησο και πήρε με το μέρος του πολλούς πρώην συμμάχους της Σπάρτης και της Μακεδονίας. Εισέβαλε στην Λακωνία και επιτέθηκε στη Σπάρτη, όταν όμως πληροφορήθηκε ότι έφθαναν μακεδονικά στρατεύματα στην Κόρινθο, εγκατέλειψε την πολιορκία και έσπευσε προς το Άργος. Με τη βοήθεια των οπαδών του επιχείρησε να καταλάβει την πόλη, που ήδη βρίσκονταν στρατεύματα των αντιπάλων του, και οι κινήσεις του έγιναν αντιληπτές. Ο στρατός του Πύρρου αποδεκατίστηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε, όπως θέλει η παράδοση, από ένα κεραμίδι που το πέταξε η μητέρα ενός αντίπαλου στρατιώτη, το 272 πΧ. Μετά το θάνατο του το κράτος της Ηπείρου περιορίστηκε στον αρχικό του χώρο.

Ο Πύρρος ήταν άνδρας μεγάλης μόρφωσης και ονομαστής γενναιότητας, αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς της εποχής του. Οι απεριόριστες στρατιωτικές του ικανότητες φάνηκαν στις μάχες της Ηράκλειας και του Άσκλου. Η στρατιωτική του κατάρτιση ήταν αξιολογότατη, όπως μαρτυρούν τα αποσπάσματα των Υπομνημάτων του, ενός έργου το οποίο αναφέρεται στην πολεμική τέχνη και μνημονεύτηκε από αρχαίους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων και ο Κικέρων. Το αρνητικό σημείο του Πύρρου ήταν όμως η διπλωματία. Ο επιθετικός του χαρακτήρας του στρατιωτικού οδήγησε συχνά σε αντιπάθειες από την πλευρά των συμμάχων ου, οι οποίοι σε κάποιες περιπτώσεις των εγκατέλειπαν. Πάντως, παρά το γεγονός ότι απέτυχε να εδραιώσει την εξουσία του στην Ιταλία, ο Πύρρος επέκτεινε και εδραίωσε το κράτος του στην Ελλάδα, καθιστώντας το υπολογίσιμη σημαντική δύναμη της περιοχής για 35 περίπου χρόνια.

Η μορφή του Πύρρου σώζεται σε ρωμαϊκό αντίγραφο προτομής του που βρέθηκε στο Ηράκλειο και σήμερα φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο Νεάπολης. Επίσης, το όνομά του εμφανίζεται στα χρυσά, αργυρά και χάλκινα νομίσματα της Ηπείρου και πολλών πόλεων της Ιταλίας και της Σικελίας όπως για παράδειγμα των Συρακουσών, των Λοκρών, του Τάραντος και άλλων. Το όνομά του συνδέθηκε επίσης με την κατασκευή του ιερού τους Διός στη Δωδώνη τον 3 πΧ αιώνα και την εκεί εισαγωγή νέων λατρειών. Ήταν αυτός που έχτισε μεγαλοπρεπείς κτίσματα στη Δωδώνη εκτός του Ιερού τους Διός.